Gaat het over de Molukse geschiedenis, dan praten Molukkers over de jaren vijftig van de vorige eeuw. De gesprekken gaan over hun verblijf in de Neder- landse barakken, waar duizenden voormalige KNIL-militairen en hun gezinnen na de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog werden opgevangen in afwachting van hun terugkeer naar een onafhankelijke Molukse republiek.
Maar over de oorlog, eufemistisch politionele acties genoemd, wordt nooit gesproken, zegt regisseur Anis de Jong van het Zaandamse theatergezelschap DeltaDua. „Dat ligt te gevoelig.”

De oorlog is het onderwerp van DeltaDua’s nieuwe voorstelling ’Westerling, een broederstrijd’. De Jong kwam al op het idee voordat historicus Rémy Limpach in 2016 zijn proefschrift ’De brandende kampongs van Generaal Spoor’ publiceerde over de excessen van militairen in Nederlandse dienst. Tweede generatie-Molukker De Jong, in 1952 geboren in voormalig concentratiekamp Vught, was door ’het gebrek aan informatie’ uit zijn omgeving nieuwsgierig geworden naar de periode 1945-1949. Na de Japanse capitulatie wilde Indonesië zich losmaken van het Nederlandse koloniale bewind en dat liep uit op een gruwelijke oorlog, waarin de beruchte kapitein Raymond Wes- terling (1919-1987) een uiterst bedenkelijke rol speelde. Onder zijn gezag vonden martelingen en executies plaats en werden complete kampongs platgebrand. „Molukkers van de eerste generatie praten er niet over, het is taboe. Dat zwijgen maakt me verdrietig. Het mooie aan het vak van theatermaker is dat je het verhaal wél kunt vertellen en de historie inzichtelijk kunt maken.”

Krijgers

DeltaDua laat de politionele acties zien door de ogen van Mozes, gespeeld door Alex Lekatompessy. De ex-KNIL-militair volgde loyaal orders op om rust in de chaos te brengen, ook toen het om zijn familie ging. „Molukkers zijn krijgers en waren trouw aan het Nederlandse gezag. Maar er waren ook Molukkers die kozen voor een onafhankelijk Indonesië.

In ’Westerling, een broederstrijd’ kozen de broers elk een andere kant. Mozes blikt in het stuk terug op zijn leven en vraagt zich af of hij de juiste keuzes heeft gemaakt.” DeltaDua, opgericht door De Jong en zijn echtgenote Nel Lekatompessy, maakt al 35 jaar voorstellingen gebaseerd op de Molukse geschiedenis. „Dat doen we niet door een stoffig geschiedenis verhaal te vertellen uit – in dit geval – 1949. We halen het verhaal naar het hier en nu en zoeken naar het universele en de parallellen met huidige gebeurtenissen. Neem Westerling, een interessante figuur. Hij werd in Istanboel geboren, was kind van een Nederlandse vader en Griekse moeder. Zijn familie woonde al drie generaties in Turkije. Hij was nooit in Nederland geweest, maar gaat wel voor Nederland als com- mandant van het Korps Speciale Troepen in Indonesië vechten. Dat is bijna vergelijkbaar met tweede- en derde generatie Marokkaanse jongeren die naar Syrië zijn ge- gaan.”

Scheepswerf

Oorspronkelijk was het de bedoeling om van ’Westerling, een broederstrijd’ locatietheater te maken. De Jong had in Vlissingen de oude scheepswerf De Schelde bezocht. De desolate sfeer sprak hem aan, evenals de historie van De Schelde met de Oost. Op deze scheepswerf werd de Willem Ruys gemaakt, hetvlaggenschip van de Koninklijke Rotterdamse Lloyd, dat tot eind jaren vijftig een lijndienst met Indonesië onderhield. Maar budgettair bleek locatietheater niet te realiseren, zegt De Jong. „We gebruiken nu projecties van De Schelde.” Voldoende budget bijeen krijgen, is elke keer weer een uitdaging, zegt De Jong. „Zeker met een gevoelig onderwerp zoals Westerling.” Maar mede dankzij kleine organisaties is het opnieuw gelukt, zegt hij. „We repeteren bijvoorbeeld in kinderdagverblijf Fleurig in Kogerveld. Hun naam heb ik op de flyer gezet. Die tegenstelling is toch ongelooflijk? Zo’n heftig onderwerp en dan repeteren op een locatie met zo’n fleurige naam.”

-
José Pietens

DeltaDua maakt
voorstelling over
Westerling en
politionele acties