Operasi Batavia
Posted on: 2 juli 2021 By: Sarah Vermoolen
‘We zijn allen een deel van de ‘zeg maar onder het tapijt geschoven zwijggeschiedenis’ in Nl-Indië waarbij we allemaal ons eigen verhaal hebben. Bij de voorstelling Operasi Batavia in het Zaantheaer lichten we de Molukse, Indische, Nederlandse en Indonesische verhalen uit.’
Theatermaker Anis de Jong vertelde eerder zijn Moluks-Zaanse verhaal. In onderstaand verhaal licht hij de voorstelling toe die op 25 en 26 september in het Zaantheater te zien is.
Anis de Jong van DeltaDua over Operasi Batavia: ‘De andere verhalen, die wil ik vertellen. En mensen ontroeren. Schrijf het op! Luisteren, luisteren, luisteren. Mijn opdracht is dat de kijker het ook begrijpt. Kom naar de voorstelling, daar hebben we wat te vertellen. We zetten de verhalen naast elkaar. Je ziet de pijn van de mensen. Wat maak ik hiermee? Dat maakt het mooi. We gaan het niet aandikken. Ik ga niet vertellen hoe zwaar mensen het hebben gehad. De kijker maakt zijn eigen compositie.
Voor mij is het belangrijk dat ik mensen kan waarderen om wie ze zijn, dus niet of ze Indo zijn, een moslimachtergrond hebben of als Molukkers bij elkaar leven in een wijk. Ieder heeft zijn eigen waarde.
Ik ben geen politicus die met een opgestoken vinger de kijker vertelt wat hij moet vinden.
In de (sociale) media zie je vaak dat mensen elkaar opfokken en dat er daardoor een wirwar van meningen ontstaat waar mensen niet meer naar elkaar luisteren. Waar hebben we het over?’
Zes verhalen
In de voorstelling zijn zes verschillende personages. Ze zijn allemaal gebaseerd op echte verhalen. Operasi Batavia is het derde deel van een drieluik. ‘Daar komen elementen uit de eerste twee voorstellingen samen en worden op een nieuwe manier samengebracht. We zijn weer een stap verder. In 2015 schreven we op een bierviltje in de kroeg de naam Westerling. (Westerling is berucht vanwege de zuiveringsacties en excessief geweld die onder zijn leiding plaatsvonden van dec 46 tot maart 47 op Zuid-Celebes en later op Java, red). Westerling speelt ook nu weer een rol in de voorstelling. Hij is begraven in Purmerend en wordt gespeeld door een acteur uit Purmerend.
Met Westerling heb ik kennis gemaakt tijdens de première van een film waar ik in meespeelde. Ik kan me wel voorstellen hoe het in die tropische hitte er aan toe ging. Hij zat in de rimboe, had geen perspectief en geen opdracht of plan. Dan raak je gefrustreerd en kan het net zoals in de film Apocalyps Now opeens helemaal uit elkaar knallen.’
Sem Usmany en John Patiiha
Twee broers
Het verhaal van Operasi Batavia gaat ook over twee broers. Een is achtergebleven op Ambon, om te strijden voor nationalisme. De ander is naar Nederland vertrokken. Het verhaal gaat ook over de Indische man en de Nederlandse man die daar gevochten hebben. ‘Je moet al die verhalen naast elkaar leggen en vertellen. We zijn allemaal het kind van de rekening, we delen allen ‘een onder de tapijt geschoven geschiedenis’. Je hoort vaak onder oud-veteranen: ‘Het vegen van de trap moet bovenaan beginnen. Met andere woorden: ‘De verantwoordelijken zijn de politici in Den Haag en de militaire macht’. Ik geef ze geen ongelijk.’
Er speelt ook een acteur mee uit Wormerveer en een Nederlands meisje.
Oude wapenfabriek
In de voorstelling zit ook een ouder personage die steeds zegt ‘schrijf het op, ga het dialoog aan en die af en toe de feiten van de fictie scheidt. Tijdens de voorstelling zet Anis de Jong het op scherp.
Zang/muziek/theater/dans en geschiedenis wordt organisch verweven tot (documentair) muziektheater. ‘En er kan ook gelachen worden hoor. Het is geen blijspel of komedie maar zoals ik eerder aangaf bitter en zoet. Onbegrip en begrip. Hard en ontroering. Zoals in het echte leven gaat het vaak ook verkeerd en dat maakt het grappig toch. Kortom luisteren naar elkaar is geen sinecure,’ lacht Anis hartelijk.
De voorstelling is gesitueerd in een oude wapenfabriek. Dat zal je terugzien op het podium, waarbij de gordijnen verdwijnen en de achterdeur gebruikt wordt.
Internationaal gemêleerd Muziektheater
Er spelen ook drie acteurs mee uit Jakarta. Het is een samenwerkingsproject met theater Kubur uit Jakarta. De groep is internationaal bekend. Deze speelde eerder ook in Japan, Australië, Duitsland, Zwitserland en India. De groep is gevestigd in een wijk, wellicht vergelijkbaar met buurten zoals in Brazilië, de zogenaamde favela (achterstandsbuurt) waarbij ze alleen kunnen repeteren bij een begraafplaats. De groep heeft een Moslim achtergrond, onze Molukse acteurs en ikzelf hebben een Moluks christelijke achtergrond.
Het fascineert me nog steeds dat we ondanks onze verschillen elkaar zo kunnen inspireren. Wellicht komt het door hoe wij beiden tegen de wereldproblematiek aankijken en tegelijkertijd de ‘humor’ ervan inzien. Dat is de spirit die ons verbindt.” Conflicten tussen moslims en christenen is over de hele wereld bijna niet op te lossen. Ik ben er erg trots op dat we samen het verhaal vertellen. Zonder opgestoken vingertje.
We vertellen de verhalen naast elkaar, dat is onze opdracht. Overigens wordt in de voorstelling voornamelijk Nederlands gesproken.
Natuurlijk ontstaat er een conflict, maar ik ga nog niet verklappen hoe het eindigt.’
Het Zaans-Molukse gezelschap DeltaDua speelt in het Zaantheater de première van ‘Operasi Batavia’. Za 25 en zo 26 september in het Zaantheater
Meer weten?
Bezoek dan ook de website van DeltaDua of download de info.
Lees het verhaal over de eerste voorstelling over Westerling, een broederstrijd en een interview met Anis de Jong en Nel Lekatompessy in de Theaterkrant.